والذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا
Allah (سبحانه وتعلى) dedi ki:
“Bizim yolumuzda cihad edenleri, elbette yolumuza hidayet edeceğiz” (Ankebut Suresi, 69)
İlim ehli bu ayetin tefsirinde hilaf etmişlerdir. Onlardan bir taife, bu ayetin cihad ehlinden bahsettiğini söylemiştir
“Sufyan bin Uyeyne İbn Mubarek’e dedi ki; İnsanların ihtilaf ettiklerini gördüğünde, sana düşen mucahidler ve ribat ehlidir.”
Kurtubi, el-Cami, li Ahkam’il-Kur’an 13.cilt syf 365
Benzerini İbn Ebi Hatım’da İbn Uyeyne’den nakletmiştir.
Tefsiru İbn Ebi Hatım 9.cilt syf 3084
Hakeza İbn Teymiyye’de bunu İmam Ahmed ve İbn Mubarek’e nisbet etmiştir.
Mecmu’ul-Fetava 28.cilt syf 442
İlim ehlinden bir taife ise, bu kimselerin ilim taleb edenler olduğunu söylemiştir.
Fudayl bin İyad (رحمه الله) dedi ki: “İlim taleb etmek hususunda mücadele edenleri, elbette onun ile amele hidayet ederiz”
Onlardan başka bir kısmı ise sünneti ikame edenlerdir demiştir.
Sehl bin Abdullah (رحمه الله) dedi ki: “Sünneti ikame etmek için mücadele edenleri, elbette cennet yollarına hidayet ederiz”
Tefsir’ul-Beğavi 6.cilt syf 256
İlim ehlinin geneli ise bu ayeti takva ve ihlasa hamletmişlerdir.
Mervezi (رحمه الله) dedi ki: “Ona (Ahmed’e bu ayet) okundu. Ahmed dedi ki ; Sufyan (bu ayeti takvaya tevil etti ve) ‘Bir konuda ihtilaf ederseniz, takva ehlinin üzerinde olduğu şeye bakın’ dedi”
Cami’, li Ulum 13.cilt syf 488
Şeyh Abdulkadir’de buraya hamletmiş ve umum almıştır.
el-Gunye 2.cilt syf 306Hakeza
Bu İbn Abbas’ında kavlidir.
Tefsir’ul-Beğavi 6.cilt syf 256
Uzamasın diye bununla iktifa ediyorum, bütün tefsirlerde uzunca bu kavil sahipleri zikredilmiştir. Hilaf anında bakılacak yere gelince; İlim ehlinin geneli, ihtilaf anında direk cihad ehline bakın dememiştir, bu konuda beş kavil olmak üzere ihtilaf etmiş ve bu hususta bir genişlik görmüşlerdir. (Eğer hilaf ictihada açık bir mezvuda ise böyledir.)
Bu kaviller şöyledir ;
1- İçlerinden en şedit olanı tercih eder.
2- En hafif olanı tercih eder.
3- Fetva veren kimselere bakar, onlardan hangisinin ilmi ve takvası daha fazlaysa, onun fetvasını alır. (Bu İmam Şafi’i ve Sem’ani’nin kavlidir)
4- Başka bir müftüye sorar, o ikisinden hangisine muvafakat ederse, onu alır.
5- Muhayyerdir, verilen iki fetvadan dilediği ile amel edebilir. (Bu Şirazi’nin tercih ettiğidir)
Adab’ul-Fetva ve’l-Mufti syf 78
Bu sebeble müslümanlar için aslolan evvela mevzuya bakmaktır. Eğer o husus hilafa kapalı ise/ilim ehlinin icması varsa, burada muhalefet edenin kim olduğuna bakmaz, isterse bu kişi cihad ehlinden olsun. Lakin mesele ictihada açıksa, o zaman yukardaki beş görüşten birini tercih edebilir ya da cihad ehline bakabilir, lakin bu hususta anarşistler gibi davranmaz, herkesi kendi gibi düşünmeye zorlamaz!
Allah en doğrusunu bilendir.
Şura’nın Babası Mes’ud
