Fıtır sadakası kimlere farzdır?
فرض رسول الله صدقة الفطر على الذكر والأنثى والحر والمملوك
İbn Ömer (رضي الله عنهما) dedi ki:
“Allah Rasulü fıtır sadakasını, erkek ve kadın, hür ve köle üzerine (ya’ni bütün müslümanlara) farz kıldı”
Nesai, el-Mucteba 2501
لم يلزمه زكاة الفطر عنه لأنه لا يطهر بالزكاة
İmam Şafi’i (رحمه الله) dedi ki:
“Onun (kafirin) fıtır zekatını (vermesi) gerekmez. Çünkü o, zekat ile temizlenmez”
el-Umm 2.cilt syf 68
خذ من أموالهم صدقة تطهرهم وتزكيهم بها
Allah (سبحانه وتعالى) dedi ki:
“Onların mallarından, kendilerini onunla temizleyecek ve onları arındıracak bir sadaka (zekat) al”
Tevbe 103
Not: Müslümanların İmamı Muhammed bin İdris’in bahsettiği konu, İslam devletinde zekatın imamlar tarafından alınıp, mucrim ve mu’minlerin yolunun açık olduğu vakıalardır. Yoksa günümüzde birileri bizlere de kafir diyor. Onların bize kafir demesiyle zekat vermeyi terketmiyorsak, birileri de bizim böyle söylememiz ile terkedecek değildir. Bunları asli kafirlere söylemeliyiz. Yoksa önüne gelenin bir diğerine söylemesi değildir.
Anne karnındaki cenin için fıtır zekatı vermek farz mıdır ?
وأجمعوا على أن لا زكاة على الجنين في بطن أمه وانفرد ابن حنبل فكان يحبه ولا يوجبه
İbn’ul-Munzir (رحمه الله) dedi ki:
“Onlar (ilim ehli) icma etti ki, annesinin karnında olan cenin üzerine (fıtır) zekatı yoktur. (Ahmed) İbn Hanbel tek kalıp, (cenin için verilmesini) hoş gördü ve (lakin) vacip saymadı”
el-İcma syf 47
İmam Ahmed -Allah ona rahmet etsin- bu hususta Osman’dan -Allah ondan razı olsun- nakledilen fetva ile bunu söylemiştir.
Mesailu Ahmed, rivayetu Abdullah syf 644
İbn Ebi Şeybe, el-Musannef 10737
Hilaf olmakla beraber, fıtır gecesi şevval hilali çıktıktan (ya’ni güneş battıktan) sonra, çocuğu olan ya da güneş batmadan ölen kimse için fıtır sadakası farz değildir.
el-Umm 2.cilt syf 68-69
el-İşraf 3.cilt syf 73
Fıtır sadakası kimlere verilebilir ?
إنما الصدقات للفقراء والمساكين والعاملين عليها والمؤلفة قلوبهم وفي الرقاب والغارمين وفي سبيل الله وابن السبيل فريضة من الله والله عليم حكيم
Allah (سبحانه وتعالى) dedi ki:
“Sadakalar (zekatlar), Allah’tan bir farz olarak ancak fakirler, miskinler, onun üzerine çalışanlar (zekat memurları), kalpleri (İslam’a) ısındırılacak olanlar, gözetim altındakiler (köleler), borçlular, Allah yolundakiler ve yolda kalmışlar içindir ! Allah, Alim’dir, Hakim’dir”
Tevbe 60
وليس لأحد أن يقسمها على غير ما قسمها الله عليه
İmam Şafi’i (رحمه الله) dedi ki:
“Hiç kimse için onu (zekatı) Allah’ın taksim ettiğinden gayrısı üzerine taksim etmesi yaraşmaz”
el-Umm 2.cilt syf 77
Fakirler ve miskinler kimlerdir ?
يحسبهم الجاهل أغنياء من التعفف تعرفهم بسيماهم لا يسألون الناس الحافا
Allah (سبحانه وتعالى) dedi ki:
“İffetli olduklarından, cahil onları zengin zanneder. Sen (ise) onları simalarından tanırsın. (Kalkıpta) İnsanlardan yüzsüzlük ederek dilenmezler”
Bakara 273
الذي لا يجد غنى يغنيه ولا يفطن له فيتصدق عليه ولا يقوم فيسأل الناس
Allah Rasulü (عليه الصلاة والسلام) dedi ki:
“(Miskin) Kendisine ihtiyaç gözetecek bir zengin bulamayan, kendisi üzerine sadaka verileceği bilinmeyen ve kalkıp insanlardan (yüzsüzlükle) dilenmeyendir”
Nesai, el-Mucteba 2572
Kalpleri islama ısındırılacak olanlar kafirler midir ?
إن قريشا حديث عهد بجاهلية ومصيبة فإني أردت أن أجبرهم وأتألفهم
Allah Rasulü (عليه الصلاة والسلام) dedi ki:
“Muhakak ki Kureyş, cahiliyye ve musibetten (kurtuluşta) yenidir. Şu muhakkak ki, istedim ki onlara (verip) ıslah edeyim ve (kalplerini İslam’a) ısındırayım”
Ebu Ya’la, el-Musned 3002
ولا يعطى من الصدقة مشرك يتألف على الإسلام
İmam Şafi’i (رحمه الله) dedi ki:
“İslam’a ısındırılmak için, müşrik’e sadakadan (zekattan) verilmez”
el-Umm 2.cilt syf 77
Bu hususta ilim ehli icma etmiştir.
İbn’ul-Munzir ilim ehlinin icmaen kafire zekat verilmez dediğini nakletmiştir.
el-İcma syf 118
Fıtır sadakası nelerden verilebilir ?
كنا نخرج زكاة الفطر صاعا من طعام صاعا من شعير صاعا من تمر صاعا من زبيب أو صاعا من أقط
Ebu Said (رضي الله عنه) dedi ki:
“Biz (Allah Rasulü zamanında) fıtır zekatını, yiyecekten bir sa (ya da) arpadan bir sa (ya da) kuru hurmadan bir sa (ya da) kuru üzümden bir sa ya da keş peynirinden bir sa olarak çıkarırdık”
Şafi’i, el-Musned 667
والصاع أربعة أمداد بمد رسول الله بأبي هو وأمي
İmam Şafi’i (رحمه الله) dedi ki:
“Sa ; anam babam Ona feda olsun, Allah Rasulü’nün müddünden (avucundan), dört müddür”
el-Umm 2.cilt syf 32
Kefaretlerin müddü hususunda kefaretten kefarete müdde fark var mıdır ?
والكفارات كلها وزكاة الفطر وزكاة العشور كل ذلك بالمد الأصغر مد النبي إلا الظهار فإن الكفارة فيه بمد هشام وهو المد الأعظم
İmam Malik (رحمه الله) dedi ki:
“Kefaretlerin hepsinde ; fıtır zekatı (olsun), uşur zekatı (olsun) hepsinde ; Zıhar müstesna, küçük müdd, Nebi’nin müddü baz alınır. Muhakkak ki (Zıhar) kefaretinde, Hişam (bin İsmail’in) müddü baz alınır. O, en büyük müddür”
Muvatta, el-Leysi rivayeti 776
İmam Şafi’i İmam Malik’in bu kavline itiraz edip, şiddetli bir şekilde reddedip, bütün kefaretlerde Nebi’nin müddü baz alınır demiştir ;
وما علمته قال هذا القول قبلكم أحد من الناس وما أدري إلى أي شيء ذهبتم إلى عظم ذنب المتظاهر فالقاتل أعظم من المتظاهر ذنبا فكيف رأيتم أن كفارة القاتل بمد النبي وكفارة المتظاهر بمد هشام ومن شرع لكم مد هشام وقد أنزل الله الكفارات على رسوله قبل أن يولد هشام فكيف ترى المسلمين كفروا في زمان النبي قبل أن يكون مد هشام
İmam Şafi’i (رحمه الله) dedi ki:
“Ben sizden önce insanlardan bu kavli söyleyen hiç kimseyi bilmiyorum. Bilmiyorum ki, sizi ‘Günahların en büyüğü, zihardır’ (kavline) hangi (delil) götürdü. Katil, Zıhar yapandan günah olarak daha büyük (günah işlemiştir). O halde nasıl katilin kefaretinin Nebi’nin müddü ve zıhar yapanın kefareti Hişam’ın müddü olduğuna vardınız ? Kim size Hişam’ın müddünü şeriat kıldı ? Muhakkak ki Allah, Rasulü’nün üzerine Hişam doğmadan önce kefareti indirdi. Müslümanlar Nebi zamanında, Hişam’ın müddünden önce nasıl kefaretlerini eda ettiler?”
el-Umm 7.cilt syf 273
Fıtır sadakası para olarak verilebilir mi ?
لا أزال أخرجه كما كنت أخرجه على عهد رسول الله أبدا ما عشت
Ebu Said (رضي الله عنه) dedi ki:
“Ben, hayatım boyunca Allah Rasulü zamanında çıkardığım gibi çıkarmaktan hiç vazgeçmedim”
İbn Mace, es-Sunen 1829
واختلفوا في إخراج قيمة صدقة الفطر بدلا منها فكان الثوري وأصحاب الرأي يجيزون ذلك وروى معنى قولهم عن عمر بن عبد العزيز والحسن البصري وفي قول مالك والشافعي لا يجوز البدل منه وقال إسحاق وأبو ثور لا يجوز ذلك إلا عند الضرورة
İbn’ul-Munzir (رحمه الله) dedi ki:
“Onlar (ilim ehli) fıtır sadakasında onun (yiyeceğin) yerine kıymet çıkartılmasında ihtilaf ettiler. es-Sevri ve rey ashabı (Ebu Hanife ve ashabı) bunu yeterli saydılar. Bunların sözlerinin manasında (ya’ni paranın caiz olduğu) Ömer bin Abdulaziz ve Hasen el-Basri’den de nakledilmiştir. Malik ve Şafi’i’nin kavlinde ona (yiyeceğe) bedel olmaz. İshak ve Ebu Sevr ise ‘Bu (para olarak vermek), zaruret müstesna caiz değildir’ dedi”
el-İşraf, ala mezahib’il-ülema 3.cilt syf 80
Hakeze İbn’ul-Munzir’de bunun caiz olmadığını söylemiştir.
ولا يؤدي الا الحب نفسه لا يؤدي دقيقا ولا سويقا ولا قيمة
İmam Şafi’i (رحمه الله) dedi ki:
“(Kişi) Kendisine ait hububattan başka (bir şey ile fıtr sadakasını) eda edemez ; (Kişi) Ne un ne kavrulmuş un ne de kıymet (para) ile (fıtr sadakasını) eda edemez”
Muhtasar’ul-Buveyti syf 346
İmam Ahmed para ile verilmesini inkar ederek dedi ki ;
لم يلتفت أبو سعيد ولا ابن عمر إلى قيمة مقومة
“Ne Ebu Said ne de İbn Ömer kıymetin (paranın) onun (yiyeceğin) yerine (geçmesine) iltifat etmediler”
Mesailu Ahmed, rivayetu ibnuhu Salih 3.cilt syf 18
سمعت أبى يكره أن يعطي القيمة في زكاة الفطر يقول اخشى ان اعطى القيمة ألا يجزئه ذلك
Abdullah bin Ahmed (رحمه الله) dedi ki:
“Babamı (Abmed’i) işittim, fıtır zekatının kıymet (para) ile verilmesini kerih görüp ‘Kıymetin onun (yiyeceğin) yerine kafi gelmemesinden korkarım’ diyordu”
Mesailu Ahmed, rivayetu Abdullah syf 171
Hakeza yine dedi ki ;
أخاف أن لا يجزئه خلاف سنة رسول الله
“(Kıymetin) kafi gelmemesinden korkarım ; Allah Rasulü’nün sünnetine muhaliftir”
Mesailu Ahmed, rivayetu Ebu Davud syf 123
Allah en doğrusunu bilendir.
Fıtır sadakası ne zamana kadar verilmelidir ?
أن رسول الله أمر بزكاة الفطر أن تؤدى قبل خروج الناس إلى الصلاة
İbn Ömer (رضي الله عنهما) dedi ki:
“Allah Rasulü fıtır zekatının, insanlar namaza (bayram namazına) çıkmadan önce eda edilmesini emretti”
Muslim, es-Sahih 986
İmam Şafi’i fıtır zekatının verilmesinin, Şevval hilalinin görülmesi ile vacib olacağını söylemiştir.
el-Umm 2.cilt syf 76
İbn Ömer bayramdan bir ya da iki gün önce de verilebileceğini söylemiştir.
İbn Ebi Şeybe, el-Musannef 10792
İmam Malik ilim ehlinin fecr çıktıktan sonra bayram namazından hemen önce verimesini sevdiklerini aktarıp, namazdan sonra verilmesine gelince ;
وذلك واسع إن شاء الله
“İnş’llah bu hususta genişlik vardır”
Demiştir.
Muvatta, el-Leysi rivayeti 778
İmam Ahmed fıtır sadakasını, oğlu Abdullah her zaman bir gün önce verdiğini aktarıyor.
Mesailu Ahmed, rivayetu Abdullah 1.cilt syf 171
İmam Buhari yukarıda zikrettiğim hadisi şu bab başlığında zikretmiştir ;
باب الصدقة قبل العيد
“(Fıtır) Sadakası, bayram (namazından) önce (verilir) babı”
Sahih, el-Buhari 1509
Allah en doğrusunu bilendir.
Şura’nın Babası Mes’ud
