İlim ehli üzerine oruç borcu olan kimsenin yerine varislerin kaza edip edemeyeceği hususunda üç kavil olmak üzere ihtilaf etmiştir.

1. Kavil: Ramazan orucuda olsa tutabilir.

      ورأت طائفة أن يصام عن الميت وممن رأى ذلك طاووس والحسن البصري والزهري وقتادة وأبو ثور

      İbn’ul-Munzir (رحمه الله) dedi ki:

      “Bir taife meyitin yerine tutulmasını (caiz) gördüler. Bunu (caiz) görenler ; Tavus, Hasen el-Basri, Zuhri, Katade ve Ebu Sevr”

      el-İşraf, ala mezahib’il-ulema 3.cilt syf 149

      Bu husustaki delilleri, zikredeceğim hadistir ;

      من مات وعليه صيام صام عنه وليه

      Allah Rasulü (عليه الصلاة والسلام) dedi ki:

      “Kim ölür de üzerine (tutmadığı) oruçlar olursa, onun yerine velisi tutsun”

      Sahih, el-Buhari 1952

      Bu alimler bu hadisle istinbat edip, velev ki ramazan orucu olsa bile, velisi onun yerine tutabilir demişlerdir.

      İmam Buhari, İbn Huzeyme ve Ebu Avane gibi ehli hadisten bir kısmı da bu kavle gitmiş, onun yerine Ramazan orucu olsa bile tutabilir demişlerdir.

      Sahih, el-Buhari 1952

      İbn Huzeyme, es-Sahih 2.syf 986

      Ebu Avane, el-Mustahrec 8.cilt syf 104

      2. Kavil: Nezir olsa bile tutamaz.

      فكان ابن عمر وابن عباس وعائشة والزهري يقولون لا يصام عنه ولكن يطعم عن كل يوم مسكيناً وقال مالك والشافعي وأصحاب الرأي لا يصوم أحد عن أحد

      İbn’ul-Munzir (رحمه الله) dedi ki:

      “İbn Ömer, İbn Abbas, Aişe ve Zuhri ‘Onun yerine oruç tutulmaz, velakin her gün için bir miskin doyurur’ demişlerdir. Malik, Şafi’i, ve rey ashabı ‘Kimse kimsenin (yerine) oruç tutamaz’ dediler”

      el-İşraf, ala mezahib’il-ulema 3.cilt syf 149

      Hakeza bu, İbn Uyeyne’nin de kavlidir.

      وصوم رمضان والنذر عندهم واحد

      İmam Mervezi (رحمه الله) dedi ki:

      “Ramazan ve Nezir orucu onların yanında birdir”

      İhtilaf’ul-Fukaha syf 198-199

      Bu alimler bu hususta sahabe fetvalarını delil olarak almışlardır.

      Not: Şafi’i mezhebinde kabul gören tutmasının caiz olduğudur.

      Bkz: Mecmu 6.cilt syf 369, mezhepte bu kabul görmüştür.

      3. Kavil: Nezir olursa tutabilir, Ramazan orucunu ise tutamaz.

      وقال أحمد وإسحاق وأبوعبيد إن مات وعليه صوم رمضان أنه يطعم عنه كل يوم مسكينا وإن كان من نذر قضى عنه الصوم

      Mervezi (رحمه الله) dedi ki:

      “Ahmed, İshak ve Ebu Ubeyd dedi ki ; Eğer öldüğünde üzerine ramazan orucu varsa, onun yerine her gün bir miskin doyurur. Eğer (üzerine olan) nezr’den ise, onun yerine oruç tutar”

      İhtilaf’ul-Fukaha syf 199-200

      Bu alimler zikredeceğim bu hadisle istinbat etmiş ve yukarıdaki hadisin de nezir için olduğunu söylemişlerdir.

      استفتى سعد بن عبادة الأنصاري رسول الله في نذر كان على أمه فتوفيت قبل أن تقضيه فقال رسول الله اقضه عنها

      İbn Abbas (رضي الله عنهما) dedi ki:

      “Sa’d bin Ubade el-Ensari Allah Rasulü’nden annesinin üzerine olan ve ölmeden yerine getiremediği (oruç) nezri hakkında fetva istedi. Allah Rasulü “Ondan (Onun yerine orucu tutarak), onu (nezri) Sen yerine getir” dedi”

      Nesai, el-Mucteba 3662

      هذا في النذر وهو قول أحمد بن حنبل

      Ebu Davud (رحمه الله) dedi ki:

      “Bu (Aişe hadisi), nezr hususundadır. Bu, Ahmed bin Hanbel’in kavlidir”

      Ebu Davud, es-Sunen 2400

      Allah en doğrusunu bilendir.

      Şura’nın Babası Mes’ud