Corona ile ilgili Fıkhi bir soruya cevap
Selamün aleyküm hocam. Şimdi bu Korona sebebiyle devlet bankaları faizsiz ihtiyaç kredisi veriyor. 10 bin lira verecek, ilk 6 ay almayacak sonra 30 taksite bölerek geri ödemesi olacak. Emin olamadığımız konu ise, 1200 lira dosya masrafı alınacakmış, bu faiz olur mu?
Aleyküm selam.
Öncelikle borç verilirken, verilen meblağdan fazla geri ödeme şartı olmaması gerekir. Aksi takdirde, icma ile faiz olur.
Örneğin İbni Kudame bu hususla ilgili der ki: “Fazlalık şartı olan her borç, tartışmasız haramdır.” [1] Devamında da İbni Münzir’den nakille, fazlalık veya hediye şartının faiz olduğu hususunda ulema icma etmiştir der.
İbn Abdülber de der ki: “Borçta yapılan bir fazlalık veya borç verene yarar sağlayacak bir menfaat, bir avuç yem dahi olsa, ribadır ve şart koşulmuşsa haramdır.” [2]
Özetle İslam uleması, borç veren kişi, çok az dahi olsa, borçtan fazla bir meblağ veya menfaat ya da hediye şartı koyarsa, konuyla alakalı ayet ve hadislerin gereği icma ile borç faizi kabul etmiştir. Ancak böyle bir şart yoksa, borç alan kişi gönlünden fazla bir şey verirse, bu fazlalık faiz kapsamına girmez.
Buna karşın borcun bir masrafı varsa, bu masrafı da borç alan kişi öder. Örnek olarak Maliki ulemasından Ahmed ed-Derdir bunla ilgili der ki: “Mesela kim bir irdeb (ölçü birimi) [yiyecek] borç alırsa, bunu tartma ücreti borç alana ait olur. Geri öderken de tartma ücreti, tartışmasız kendisine aittir.” [3]
Şu halde borç veren kişi, verdiği borcun bir masrafı olması halinde, bunu borç alandan tahsil edebilir.
Bu durumda sözü edilen bankaların dosya masrafı adı altında alacağı meblağ, eğer faize kapı aralamak için uydurduğu bir hile değilse ve gerçekten böyle bir masraf varsa, borç alan kişiden tahsil etme hakkı vardır ve bu masraf faiz olmaz. Burada dikkat edilmesi gereken husus, böyle bir masrafın varlığından, diğer bir ifadeyle bunun bir faiz hilesi olmadığından emin olmaktır.
İkinci bir husus ise, böyle bir masraf varsa, miktarının belli olmasıdır. Örneğin gerek borç verirken ve gerekse geri ödeme tahsilatını yaparken yaptığı masrafın ne kadar olduğu, gerekirse dışarıdan ehil bir muhasebeci tarafından hesaplanmalı ve bundan fazlasını talep etmemelidir.
Masraftan fazla olacak tahsilat, bankaya fayda olacağından, yine faiz olur.
[1] El-Muğni, İbni Kudame
[2] El-Kâfi fi Fıkhi Ehli’l Medine, İbn Abdülber
[3] Eş-Şerhü’l Kebir, Ahmed ed-Derdir
Burhanüddin Aldiyaî
